Oudste nederzetting tot nu toe gevonden in Zutphen
De gevonden mesklingen uit de oudste menselijke nederzetting tot nu toe in Zutphen. (foto Erfgoedcentrum Zutphen)
Zutphen – Op het terrein van de oude jeugdgevangenis in Zutphen werden onlangs de resten opgegraven van een rendierjagerskamp. Het is de oudste menselijke nederzetting tot nu toe in Zutphen en kan maar liefst 13.000 tot 15.000 jaar oud zijn.
De archeologen van de gemeente Zutphen deden opgravingen op dit terrein, voorafgaand aan de bouw van huizen. Er werden vooral sporen verwacht (en gevonden) van een nederzetting van boeren uit de ijzertijd (ongeveer 500 voor Chr.). Op ongeveer twee meter onder het maaiveld werden, tot verrassing van de archeologen, ook 35 vuurstenen klingen aangetroffen in een straal van ongeveer vijf meter. De grootste kling meet tien centimeter. Op grond van het formaat en de techniek waarmee ze gemaakt zijn is de hoge ouderdom van deze scherpe vuurstenen messen door een expert van de Rijksuniversiteit Groningen vastgesteld.
Hamburgcultuur
De cultuur die deze voorwerpen maakte wordt Hamburgcultuur genoemd, naar een vindplaats bij die stad. Vergelijkbare voorwerpen werden gemaakt door rendierjagers van de Ahrensburgcultuur, die iets later de Noordwest-Europese laagvlakte bewoonden. Deze periode wordt aangeduid als het late paleolithicum (late Oude Steentijd). Dit is in het einde van de laatste ijstijd en het was nog extreem koud. “Nederland” bestond op dat moment grotendeels uit een toendra en zat door de lage zeespiegel nog vast aan Engeland want de Noordzee lag grotendeels droog. In deze periode leefden mensen geheel nomadisch. Kleine groepjes mensen trokken met hun jachthonden door het boomloze landschap, geleid door de bewegingen van rendierenkuddes. Ze sliepen waarschijnlijk in een soort tipi-achtige tenten.
Mesklingen
Bijzonder is dat de gevonden stenen vrijwel uitsluitend mesklingen zijn. Van een kern van glasachtige vuursteen werden met behulp van een drevel en een hamer van rendiergewei lange spanen (klingen) afgetikt die messcherpe randen hadden. Waarschijnlijk zijn er met de klingen ter plekke rendieren geslacht, maar gebruikssporenanalyse moet nog bevestigen of dit inderdaad het geval is. Zeker is dat de vuurstenen klingen niet ter plekke zijn gemaakt, maar dat ze als een soort messenset zijn meegenomen van elders. Opvallend is ook de goede kwaliteit van de gebruikte vuursteen, die nergens in deze streken wordt gevonden. De kans is groot dat de grondstof afkomstig is uit Noord-Duitsland of Zuid-Denemarken. Dat de klingen na gebruik zijn achtergelaten is eveneens opvallend.
Wethouder cultuur en erfgoed Sjoerd Wannet: “Als kersverse wethouder is het prachtig om meteen al met zo’n bijzondere vondst te worden geconfronteerd. De bewoning in Zutphen is nóg ouder dan we in eerste instantie dachten. Het is mooi dat verhaal een plek te geven binnen Zutphen en het Stedelijk Museum.”
De vuurstenen werktuigen worden in Groningen verder onderzocht. Daarna komen ze terug naar Zutphen en krijgen ze een plek in het Stedelijk Museum Zutphen.
