Uitrol Markemodel naar 35 boerenbedrijven

In de Achterhoek gaan 35 boeren in de praktijk aan de slag met het Markemodel,  een regionaal sturingsmodel op kwaliteitsdoelen waarbij ze beloond worden voor bewezen bovenwettelijke prestaties. Op vrijdag 9 december sloten deze boeren, vertegenwoordigd in de Boerenraad en de Markeraad, bestaande uit FrieslandCampina, Rabobank, provincie Gelderland, Waterschap Rijn en IJssel, een dealdialoog en werd het startschot gegeven voor een concrete uitrol richting boerenpraktijk.

Door de dealdialoog die nu gesloten is, kunnen 35 boeren uit de pilotgebieden Winterswijk en ’t Klooster Zelhem tegen beloning op eigen erf aan de slag met bovenwettelijke maatregelen op het gebied van land, water en lucht.
Het Markemodel is een initiatief van de vereniging Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers (VKA) en Vereniging Agrarisch Landschap Achterhoek (VALA), het collectief van zes agrarische natuurverenigingen in de Achterhoek. Opdrachtgever is het ministerie van LNV.

Aanleiding voor het Markemodel is het grote maatschappelijke belang van gezond water, bodem en lucht en het feit dat de huidige sturing op maatregelen aan de werkelijke doelen voorbijschiet. Het Markemodel zorgt er vanuit doelsturing voor dat de maatschappelijke doelen én het vakmanschap van de boer tot betere resultaten voor zowel het milieu als voor de boer leiden.

Beloning voor extra inzet
Tijdens de bijeenkomst kwamen een afvaardiging van de Markeraad en de Boerenraad bijeen om de doelen in een regio omgevingsplan (ROP), wegingsfactoren en beloningssystematiek samen af te stemmen. In het ROP staat beschreven waar de prioriteiten liggen op het gebied van de doelen in de regio.
In de Markeraad zijn sturende publieke en private partijen met een belang in het landelijk gebied vertegenwoordigd: Provincie Gelderland, Waterschap Rijn en IJssel, FrieslandCampina en Rabobank. In de Boerenraad zitten de 35 boeren die aan de hand van een eigen bedrijfsontwikkelplan (BOP) en met professionele ondersteuning aan de slag gaan met de haalbare kwaliteitsdoelen, waarbij hun extra inzet wordt beloond.
Door de deal die nu gesloten is, staan de gebiedsspecifieke kwaliteitsdoelen vast, evenals de drempelwaarden, vergoedingen voor de boeren en streefwaarden voor 2030. Voor deze berekeningen zijn data van boeren van de VKA als referentie gebruikt. Concreet betekent dit dat de boeren uit de Markeraad tegen vergoeding maatregelen kunnen uitvoeren die bijdragen aan schonere lucht, water of een gezondere bodem. Voor 2023 en 2024 is 480.000 euro beschikbaar om de boeren te belonen. Berekend is dat voor 2023 per bedrijf gemiddeld ruim 3.000 euro beschikbaar is en voor 2024 ruim 4.200 euro, met de kanttekening dat de spreiding tussen de beloningen per bedrijf groot is. Hoe meer doelen de boeren halen, hoe hoger de beloning.

Negen KPI’s
De maatregelen die de boeren kunnen nemen, zijn ondergebracht in negen Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s), zoals uitstoot van broeikasgassen, stikstofbodemoverschot, eigen eiwit en biodivers areaal. Omdat de haalbaarheid van deze doelen per gebied verschillend is, wordt gerekend met verschillende wegingsfactoren bij deze negen KPI’s. Uit de dialoog die tijdens de bijeenkomst tussen de Boerenraad en Markeraad ontstond, bleek dat op enkele onderdelen doelen, definities en condities van de KPI’s nog aangescherpt moesten worden, maar dat het Markemodel op pilotbasis voortgang kan vinden.
Iedere pilotboer mag nu tegen beloning op eigen erf met de doelen aan de slag. Dat zijn inspanningen afgestemd zijn op de regio, spreekt de boeren aan, zo bleek uit de bijeenkomst. ‘Dit model biedt perspectief, want er wordt rekening gehouden met het gebied waarin ik boer. Extra inspanningen leiden tot een hogere beloning en dat werkt motiverend’, vatte één van de boeren treffend samen. Een vertegenwoordiger uit de Markeraad reageerde: ‘Theorie en praktijk komen hier samen en het is positief dat draagvlak in de praktijk op voorhand wordt geregeld. Omdat de sturing eenduidiger is, worden doelen sneller bereikt. Hieruit blijkt: met elkaar praten werkt beter dan over elkaar.’
Doel van de pilot is het Markemodel gereed te krijgen voor toepassing in de praktijk in meerdere regio’s, zodat het daarna landelijk toegepast kan worden.

Citaten Boerenraad en Markeraad
Arjan Freriks, melkveehouder in Winterswijk-Meddo: ‘Het bedrijfsontwikkelplan geeft mij veel inzichten. We zijn al jaren lid van de VKA en met de kennis die ik daar opdoe en met dit plan, kan ik gerichter aan de slag. Het mooie is dat er nu een prijskaartje aanhangt.’

Henrik Wesselink, melkvee- en akkerbouwer in Zelhem: ‘Veel maatregelen die ik bedrijfsmatig uitvoer, worden in het Markemodel op waarde gezet. Ik teel bijvoorbeeld veel eigen krachtvoer en daar krijg ik nu een vergoeding voor. Voor mij is dit geweldig. Dit biedt perspectief voor de toekomst.’

Frits Mulder, Rabobank: ‘Er ligt nu handelingsperspectief voor de boeren om aan de slag te gaan in de Achterhoek. Het Markemodel is een waardevol instrument, want samen gaan we voor een duurzame landbouw.’

Jeen Nijboer, Rabobank: ‘Het is belangrijk dat de boeren en de belanghebbenden met elkaar aan de slag gaan in het Markemodel. Door de goede dialoogsessies bouwen we samen het vertrouwen op. Dit is een goed voorbeeld voor de rest van Nederland om ook op te pakken.’

Guus van Laarhoven, FrieslandCampina: ‘Voor ons is het belangrijk dat boeren een toekomstperspectief hebben. Een deel daarvan ligt in verduurzaming. Duidelijke doelen en een goed inkomen zijn belangrijk en dat kunnen we met het Markemodel realiseren. Het is fantastisch dat het vanuit de boeren komt en dat we met elkaar in gesprek zijn. Het Markemodel sluit goed aan bij ontwikkelingen in de markt.’

Dick Looman, VALA: ‘Het laatste jaar is het proces in een stroomversnelling gekomen en dat was nodig. Deze dialoog is een goede aanzet om samen verder te bouwen aan de doelen. We zien de meerwaarde om boeren te belonen, bijvoorbeeld voor het onderhoud aan landschapselementen.’

Peter Drenth, gedeputeerde provincie Gelderland: ‘Het initiatief komt van de boeren, dus ik weet dan dat de uitvoering er in de praktijk komt. Alle belangrijke partijen zijn samen in gesprek om tot mooie resultaten te komen. Er ligt een deal die is opgesteld met gezond boerenverstand en met een goed verdienmodel.’

Peter Schrijver, Waterschap Rijn en IJssel: ‘We zien dat we veel doelen te realiseren hebben en dat kunnen we alleen samen met de grondgebruikers. Het is belangrijk dat nu deze deal gesloten is. Waterkwaliteit is een groot goed en door de boeren te belonen kunnen we daar de juiste stappen in zetten. Ook waterkwantiteit is belangrijk. Daar gaan we samen nog KPI’s en doelen voor opstellen.’

Ellen Besseling, Waterschap Rijn en IJssel: ‘Dit is een mooi voorbeeld van hoe we in vertrouwen samen willen werken met boeren. We zijn echt in gesprek en leren van elkaar. We merken ook dat de puzzel beter in elkaar past dan we vaak denken. Dit systeem zorgt voor toekomstbestendig gebruik van bodem, water en landschap en het Markemodel laat zien dat we daar in vertrouwen samen kunnen komen.